نقش نفس در ضعف اراده عملی انسان
نقش نفس در ضعف اراده عملی انسان
راجع به مسئله اراده و به تعبیر دیگر تسلط بر نفس و مالکیت نفس،
در دستورهای اسلامی مطالب بسیار و جالبی تحت عنوان تقوا و تزکیه نفس، در این زمینه رسیده است.
امیرالمؤمنین، درباره خطا و گناه می فرمایند:
«الا و ان الخطایا خیل شمس، حمل علیها اهلها»”مثل گناهان، مثل اسبهای چموش است که اختیار را از کف سوار می گیرند “.
می دانیم گناه از آنجا پیدا می شود که انسان تحت تأثیر شهوات و میلهای نفسانی خودش
برخلاف آنچه که عقل و ایمانش حکم می کند، عملی را انجام می دهد. ایشان می فرمایند:
حالت گناه، حالت از دست دادن انسان مالکیت نفس خود را است. آن وقت در مورد تقوا که نقطه مقابل آن است.
می فرماید: «الا و ان التقوی مطایا ذلل (نهج البلاغه، خطبه ۱۶)
تقوا
ولی مثل تقوا، مثل مرکبهای رام است که اختیار مرکب دست سوار است نه اختیار سوار دست مرکب.
یعنی او فرمان می دهد، این عمل می کند، لجامش را به هر طرف متمایل کند، به همان سو می رود
بدون آنکه لگدپرانی و چموشی کند و هیچ مکتب تربیتی در دنیا اعم از مادی یا الهی پیدا نشده است که بگوید خیر،
تقویت اراده یعنی چه؟!
نقش نفس در ضعف اراده عملی انسان
انسان باید صد درصد تسلیم میلهای خودش باشد و هر طور که خواهش نفسانی او حکومت کرد، همان طور عمل کند.
خداوند در جای دیگر می فرماید:
«وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحِیمٌ، یوسف/ ۵۳»؛
«و من نفْس خود را تبرئه نمى کنم، چرا که نفس همواره به بدى فرمان مى دهد، مگر آن جا که پروردگارم رحم کند.
همانا پروردگار من آمرزنده مهربان است».
امام علی علیه السلام می فرماید:
«النَّفسُ الأمّارةُ المُسَوِّلَةُ تَتَملَّقُ تَمَلُّقَ المُنافِقِ، وتَتَصَنَّعُ بشِیمَةِ الصَّدیقِ المُوافِق،
حتّى إذا خَدَعَت وتَمَکَّنَت تسَلَّطَت تَسَلُّطَ العَدُوِّ، وتَحَکَّمَت تَحَکُّمَ العُتُوِّ، فأورَدَت مَوارِدَ السُّوءِ»؛
”نفْسِ بد فرمانِ ظاهر آرا، همچون منافق، چاپلوسى مى کند و خود را چون دوستى سازگار و دلسوز جلوه مى دهد
و همین که فریب داد و بر انسان دست یافت، چون دشمن مسلط مى شود و با خودخواهى و قلدرى فرمان مى راند
و شخص را به جایگاه هاى بدى و هلاکت مى کشاند ”.
امام سجاد علیه السلام در مناجات با خدا می گوید:
«إلهی، إلیکَ أشکو نَفساً بالسُّوءِ أمّارَةً، وإلَى الخَطیئةِ مُبادِرَةً، وبمَعاصیکَ مُولَعَةً، … کثیرَةَ العِلَلِ، طَویلَةَ الأمَلِ،
إن مَسَّها الشَّرُّ تَجزَعْ، وإن مَسَّها الخَیرُ تَمنَعْ، مَیالَةً إلَى اللَّعبِ واللَّهوِ، مَملُوّةً بالغَفلَةِ والسَّهوِ، تُسرِعُ بی إلَى الحَوبَةِ،
وتُسَوِّفُنی بالتَّوبَةِ»؛
نقش نفس در ضعف اراده عملی انسان
نفس اماره
”خداى من، به تو شکایت مى کنم از نفْسى که همواره به بدى فرمان مى دهد و به سوى گناه مى شتابد
و به معاصى تو حریص است … پُر عذر و بهانه است و آرزوى دراز دارد، اگر به او گزندى رسد، بیتابى مى کند
و اگر خیر و برکتى رسدش، بخل مى ورزد، شیفته بازى و سرگرمى است، آکنده از غفلت و بى خبرى است،
مرا به سوى گناه مى شتاباند و در کار توبه امروز و فردا مى کند.
نفس دو کارمی کند، هم مانع کارهای خوب می شود و نمی گذارد شما بنده خوب و مطیع خدا شوید
و هم به بدی امر می نماید و شما را به کارهای شر و بد دعوت و تشویق می کند. لذا به آن نفس اماره می گویند.
کلیک کن <<عوامل سعادت و شقاوت>>
