عفت چشم یعنی این که انسان چشم خود را بر نگاه بر نامحرم ببندد یا به آن خیره نشود واز نگاه شهوت آلود پرهیز و دوری کند .خداوند متعال در دو آیه متوالى سوره مبارکه نور می فرماید :
« قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ (۳۰)وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ…»(نور/۳۰و۳۱)
«به مؤمنان بگو چشم های خود را (ازنگاه به نامحرمان) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند، این برای شان پاکیزه تراست، خداوند از آن چه انجام می دهند، آگاه است… و به زنان با ایمان بگو چشم های خود را (ازنامحرمان فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند.»
واژة «غض» را برخی به معنای بر هم نهادن پلک چشم دانسته اند؛ علامه طباطبایی در المیزان می گوید:
«الغض اطباق الجفن علی الجفن»(طباطبایی، ۱۵/۱۱۰و۱۱۱)
«غض، بر روی هم نهادن پلک چشم است».
بر اساس این معنا، برهم نهادن پلک چشمان، کنایه از نگاه نکردن وچشم پوشی مردان از زنان و زنان از مردان نامحرم است.
الف ) آثار دنیوی
۱ . منصرف‌کننده از شهوات
امام علی (علیه‌السلام) فرمودند: «نعم صارف الشهوات غضّ الابصار» [میزان الحکمة، ج۱۲، ص۲۳۵، باب النظر، جزء ۸، چاپ اسوه.]
فرو نشاندن چشم چه خوب منصرف‌کننده از شهوات است.
۲ . اوصاف نیکو
«من عفت اطرافه حسنت اوصافه »؛ [میزان الحکمة، ج۱۲، ص۲۳۵، باب النظر، جزء ۸، چاپ اسوه. ] هر کس چشمانش عفیف باشد، اوصاف او نیکو می‌گردد.
۳ . دیدن عجائب
و رسول خدا فرمود: «غضوا ابصارکم ترون العجائب»؛ [میزان الحکمة، ج۱۲، ص۲۳۴، باب النظر، جزء ۸، چاپ اسوه] چشمانتان را فرو نشانید (از حرام) تا عجائب را ببینید.
عزّت و سربلندى
امام على(ع) مى‌فرمایند: «مَنْ اتُّحِفَ العِفّةَ وَ الْقَناعَةَ حالَفَهُ الْعِزُّ»؛ به هرکس عفت و قناعت هدیه داده شود، عزّت و سربلندى با او هم قسم مى شود.
۴. پاکدامنى زنان
بسیارى نمى دانند که تعدى به حریم دیگران و دست درازى به نوامیس مردم چه آثار زشتى دارد! امام صادق(ع) مى فرمایند: «… وَعِفُّوا عَنْ نِساءِ النّاسِ تَعِفَّ نِساوکُمْ»؛ به زنان مردم خیانت نکنید تا زنانتان خائن نشوند و با عفت بمانند.
پس، اگر عفت و پاکدامنى را رعایت نکنیم، ممکن است خانواده ى خودمان دچار آلودگى شوند!
۵ . ترک خواهش‌هاى بى‌جا
امام على(ع) مى‌فرمایند: «لَمْ یَتَحُلَّ بِالْعِفَّةِ مَنِ اشْتَهى ما لایَجِدُ»؛ زیور نیافته به عفّت کسى که بخواهد چیزى را که نمى یابد.
مراد این است که شخص عفیف، کسى است که غیر از آنچه خود دارد و از راه حلال به دست آورده، نمى خواهد و نسبت به آنچه ندارد، حرص و طمعى ندارد.
۶ . آمرزش گناهان
امام صادق(ع) نقل مى‌فرمایند که رسول خدا(ص) فرمود: «أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ وَکانَ مِنْ قَرِنِهِ إلى قَدَمِهِ ذُنُوباً بَدَّلَهَا اللّهُ حَسَنات: الصِّدْقُ وَالْحَیاءُ وَحُسْنُ الْخُلْقِ وَالشُّکْرُ»؛ اگر چهار صفت در کسى باشد و او از سر تا پا غرق در گناه باشد، خدا همه ى آن گناهان را تبدیل به نیکى مى کند: راست گویى، حیا، خوش اخلاقى و شکرگزارى.
به نظر مى رسد اگر کسى این چهار صفت را داشته باشد، مشکل است به گناه بیافتد. بهر حال براى نجات خودمان هم که شده، خوب است دنبال تقویت این صفات در خودمان باشیم.
۷ . قناعت
امام على(ع) مى‌فرمایند: «ثمرةُ العفة القناعةُ»؛ قناعت از آثار عفت است.
۸ . سبگى گناهان
امام على(ع) مى‌فرمایند: «مَنْ عَفّ خَفّ وِزْرُهُ وَعَظُمَ عِنَدَ اللّهِ قَدْرُهُ»؛ هر که از گناه عفت بورزد، وزر و بار گناه او سبک شده و ارزش و مقام او نزد خداوند بزرگ شود.
ج ) آثار اخروی
۱ . اول شدن در ورود به بهشت
پیامبر(ص) مى‌فرمایند: «…أوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ شَهیدٌ …..وَ رَجُلٌ عَفیفٌ مُتَعَفِّفٌ ذُو عَیال…»؛ اولین کسى که وارد بهشت مى شود، شهید است ….و پاکدامن خانواده دار و….
۲ . پاکیزگى و رشد اعمال
امام على(ع) مى‌فرمایند: «بِالعِفافِ تُزَکُّوا الاْعْمال»؛ به وسیله عفت (و دورى از حرام) اعمال پاکیزه مى گردد.
یعنى: ارزشمندى و پاکیزگى اعمال انسان مرهون عفت و پاکدامنى است. از طرفى خداى متعال مى فرماید: «إنَّما یَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقین؛ قبول نمى کند خدا مگر از پرهیزگاران.
پس، اصل قبولى اعمال منوط به عفت است.
«تزکوا» به معنى «افزوده شدن»، نیز آمده است. در این صورت معنا چنین مى شود: با پاکدامنى، اجر و ثواب عمل ها افزایش پیدا مى کند و زیاد مى گردد. یعنى: عبادت انسان با عفت، اجر و ثواب زیادتر دارد.
۳ . قرار گرفتن در سایه خدا
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «چند طایفه را خداوند در سایه خود حفظ کند در روزى که سایه اى به جز سایه او نیست:
الف: امام عادل.
ب: جوانى که در طاعت و عبادت خداوند رشد و نمو کرده است.
پ: شخصى که اهل طاعت و سجده براى خداست.
ت: مردى که زن زیبا و دارى مقامى او را به گناه دعوت کند و او بگوید: از پروردگار عالم خوف دارم (وعفت خود را حفظ کند».
یعنى: شخص به خاطر عفّتى که دارد، عالم را محضر خدا مى بیند و در محضر او معصیت نمى کند و این عمل، سبب نجات او در روز قیامت مى‌شود.
۴ . حفظ چشمان از آتش جهنّم
پیامبر اکرم(ص) مى‌فرمایند: «ثَلاثَةٌ لا تَرى أعْیُنُهُمَ النَّارَ: عَیْنٌ حَرَسَتْ فِی سَبیلِ اللّهِ، و عَیْنٌ بَکَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ وَعَیْنٌ کَفَّتْ عَنْ مَحارِمِ اللّهِ»؛ سه چشم آتش جهنّم را نمى‌بیند:
۱- چشمى که در راه خدا پاسدارى کرده باشد.
۲- چشمى که از خوف و خشیت خدا بگرید.
۳- چشمى که در مقابل محارم بسته شود.
۵ . بهشت
امام على(ع) مى‌فرمایند: «کَما تَشْتَهى عَفِّ» ؛ آنقدر که اشتهاى (بهشت) دارى، عفت پیشه کن.
۶ . جلب دوستى و محبت خدا
رسول اکرم(ص) فرمودند: «إنّ اللّهَ یُحِبُّ الحَیىَ الحَلِیمَ الْعَفِیفَ المُتِعَفِّف»؛ خداوند انسان بردبارِ با حیا و شرم عفیف مصرّ بر پاکدامنى را دوست دارد.
و نیز در همین مورد از امام على(ع) نقل شده: «إنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ یُحِبُّ الْمُتِعَفِّفَ اَلْحَیِىَ التَّقِى الرّاضِى» خداوند سبحان، عفیف با شرم و حیا و پرهیزگار راضى به داده‌هاى الهى را، دوست مى‌دارد.
۷ . بهره‌مندى از پاداش به اندازه شهید
پاداش عفیف در حدّ پاداش شهید بیان شده است. وجود مبارک امیرالمؤمنین على(ع) مى‌فرمایند:
«مَا الْمُجاهِدُ الشَّهیدُ فِی سَبیلِ اللّهِ بِأعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ، لَکادَ الْعَفیفُ اَنْ یَکُونَ مَلَکاً من الْملائِکَةِ». مجاهد شهید در راه خدا، از نظر اجر و پاداش، از کسى که قادر به «گناه» است و عفّت مىورزد، بالاتر نیست. انسان عفیف نزدیک است که فرشته اى از فرشتگان شود.
به نظر مى‌رسد که این پاداش بزرگ به خاطر دشوارى مبارزه با نفس است؛ آن هم در مقابل مسائل جنسى که کارى سختى آن فوق العاده است.
